Obserwacja

Kiedy już udało nam się przebrnąć przez opisane wyżej czynności przygotowawcze możemy wreszcie skoncentrować się najważniejszym - obserwacji. Nie możemy jednak zapominać o adaptacji wzroku do ciemności, po wyjściu z oświetlonych pomieszczeń powinniśmy kilkanaście minut poczekać zanim przystąpimy do zasadniczej obserwacji. Ten czas możemy wykorzystać na przygotowanie naszego stanowiska, ustawienia fotela (leżaka), zamocowania lornetki na statywie, a także na odnalezienie i zapamiętanie wszystkich pól na jakich zamierzamy danej nocy prowadzić nasza obserwację. W samych polach możemy postarać się o zapamiętani kilku charakterystycznych gwiazd wraz z ich jasnościami, co znacznie ułatwi i przyspieszy ocenę jasności zaobserwowanych zjawisk.

Jeśli chodzi o obserwację to musimy zanotować:

• czas jej rozpoczęcia i zakończenia, dla każdej mapki i dla każdej tury obserwacyjnej osobno. Pamiętajmy, że zawsze używamy czasu uniwersalnego (UT), czyli czasu lokalny dla południka Greenwich. W Polsce dla określenia UT, kiedy obowiązuje czas letni odejmujemy od wskazań zegarka 2 godziny, w zimie odejmujemy 1 godzinę.
• widoczność graniczną. Widoczność graniczną szacujemy co najmniej raz na 30 minut, a przy szybko zmieniających się warunkach pogodowych nawet co 5. W przypadku obserwacji teleskopowych oceniamy widoczność graniczną nieuzbrojonym okiem, tak jak w obserwacjach wizualnych oraz widoczność graniczną w obserwowanym polu. Sposób wyznaczania obu tych wartości opisany jest w dodatku I.
• efektywny czas obserwacji dla danej tury (mapki). W czasie obserwacji nie jesteśmy w stanie nieprzerwanie patrzeć się w pole. Musimy zatem uwzględnić momenty kiedy ocenialiśmy widoczność graniczną, zerkaliśmy na zegarek, notowaliśmy cechy meteoru, czy nawet zrobiliśmy sobie krótką przerwę. Efektywny czas wyliczamy właśnie poprzez odjęcie od całkowitego czasu obserwacji takich przerw.
• jeśli obserwujemy przy częściowo zasłoniętym chmurami polu to dla kolejnych przedziałów czasowych określamy procent pola obserwacyjnego zasłoniętego przez chmury (służy to następnie do obliczenia współczynnika f, co opisane jest w dodatku II)
• zaznaczmy na mapce rzeczywiste pole widzenia naszego instrumentu, które nieraz może się różnić od danych producenta Kiedy już ujrzymy meteor. Zdecydowanie najważniejsze jest to, aby jak najlepiej zapamiętać i narysować jego trasę meteoru na mapce. Najlepiej przez chwilę popatrzeć się spokojnie w miejsce gdzie się on pojawił, odnieść jego trasę względem gwiazd i upewnić się, że zapamiętaliśmy każdy element jego charakterystyki. Następnie określamy czas pojawienia się meteoru (z dokładnością do minuty) i szkicujemy go na mapce.

Kolejną rzeczą, którą musimy określić jest jasność meteoru, najlepiej z dokładnością do 0.5 mag. Jasność ocenia się na podstawie gwiazd widocznych w polu, należy zatem wybierać takie pola które umożliwiają porównywanie jasności meteorów względem gwiazd w jak najszerszym zakresie.

Prędkość zjawisk oceniamy w sześciostopniowej skali od A do F, A odpowiada najwolniejszym, F - najszybszym meteorom. Na początku może to sprawiać problem, ale po zaobserwowaniu odpowiedniej próbki każdy meteor szybko wpasowuje się dla obserwatora w któryś ze stopni tej skali. Najwięcej meteorów będzie miało prędkości C, D, F. Meteory A są bardzo rzadkie. Możliwe jest także zaobserwowanie meteoru stacjonarnego tj. takiego który leci wprost na obserwatora i wydaje się tylko jaśniejącym przez chwilę punktem. Takim zjawiskom przypisujemy prędkość 0. Są one jednak dość rzadkie, a kiedy zdaję się nam, że widzieliśmy meteor stacjonarny, poczekajmy chwilę, czy nie zobaczymy trochę dalej kolejnego rozbłysku, gdyż może to być samolot lub satelita.

Typ meteoru to jego cecha mówiąc w jaki sposób został on zaobserwowany. Składa się z dwóch cyfr np.:00, 01, 10, 11. Pierwsza z cyfr określa początek meteoru, druga koniec, natomiast jej wartość odnosi się do tego, czy dany punkt (początek lub koniec meteoru) znajdował się w polu widzenia czy poza. I tak meteor o typie 01 zaczął się poza polem widzenia lornetki, a skończył w polu, zaś meteoru 11 zarówno zaczął jak i skończył poza polem widzenia (my obserwowaliśmy tylko środkową część jego trasy). Patrz również rysunek wyżej.

Musimy także określić stopień naszej pewności co do poprawności zanotowanych parametrów zaobserwowanego meteoru, jeśli meteor widzieliśmy bardzo dobrze i mamy całkowitą pewność jego jasności, prędkości, trasy zaznaczonej na mapce, wpisujemy 1, liczba 2 odpowiada średniej pewności jeśli chodzi o naszą dokładność w ocenie parametrów zjawiska, jeśli meteor nie był widziany dobrze (np. był bardzo słaby, lub na granicy pola widzenia) wtedy wpisujemy 3. Meteory z liczba 2 powinny stanowić większość w przypadku prawidłowo wykonywanej obserwacji.

Jeśli meteor zostawił ślad notujemy czas jaki się on utrzymywał.

Zazwyczaj trudno jest ocenić kolor w przypadku meteorów obserwowanych teleskopowo. Jeśli jednak jesteśmy w stanie to zrobić to i tak ograniczamy się do zapisywania kolorów nietypowych (innych niż biały i żółty).

Właściwa ocena parametrów meteorów oraz ich szkicowanie może na początku sprawić pewne trudności ale jest to tylko kwestia praktyki i z czasem wszystko to robi się automatycznie. Najważniejsze jest dokładne odwzorowanie trasy meteoru oraz ocena jasności zjawiska.

W czasie obserwacji powinniśmy robić sobie przerwy. Kilkadziesiąt minut spędzonych w jednej pozycji może nas zdekoncentrować, zmęczyć, sprawić sennymi. Wszystko to negatywnie odbija się na ilości zaobserwowanych meteorów oraz na ogólnej jakości całej obserwacji, gdyż bardzo istotne w przypadku obserwacji teleskopowych są szybkie reakcje i dobra spostrzegawczość. Jeśli jesteśmy zmęczeni to nie dość, że nasza obserwacja nie będzie miała większej wartości to możemy się zniechęcić do ich wykonywania mała ilością zauważanych zjawisk. Najlepiej co jakiś czas przejść się kawałek, rozluźnić, można też coś zjeść.

Gdy obserwujemy w grupie wszelkie oceny jasności granicznej wykonujemy indywidualnie, w żadnym wypadku nie należy się sugerować ocenami tych wartości przez innych. Różnice są tu raczej regułą niż wyjątkiem.

Danej nocy obserwujemy najczęściej na więcej niż jednej mapce. Takie tury dla jednej mapki powinny być nie krótsze niż 20 minut, dobrze jednak kiedy trwają dłużej np. 30, 40 minut, czy też godzinę. Przechodząc do następnej mapy numerujemy kolejne meteory od miejsca, w którym skończyliśmy na poprzedniej. Można jednej mapki użyć więcej niż jeden raz danej nocy, wtedy będziemy mieli na niej meteory z dwóch lub więcej takich tur i rozpoczynanie numerowania dla każdej tury od nowa może sprawić później problemy przy identyfikacji poszczególnych zjawisk.