Perseidy 2016 - możliwy wybuch aktywności!

Perseidy są jednym z najłatwiejszych do zaobserwowania, największym i najdłuższym corocznym rojem meteorowym. Zjawisko to często potocznie nazywamy Łzami Świętego Wawrzyńca. Rój ten był najbardziej ekscytującym zjawiskiem w latach 90 tych XX wieku, z aktywnością 1991 i 1992 roku w maksimum nawet z liczbą ZHR 400. Aktywność ta niestety spadła w latach późniejszych do liczby ZHR 100-120.

Aktywność tego roju zaczyna się już w połowie lipca a kończy się pod koniec sierpnia, a wynosi od kilku zjawisk na godzinę na początku i końcu jego aktywności do ponad 100 zjawisk w okolicach maksimum przypadającym zazwyczaj między 11 a 13 sierpnia.

Kometa Swift-Tuttle to największy znany obiekt kometarny, który wielokrotnie zbliżył się do orbity Ziemi. Ostatnio obiekt ten przeszedł w pobliżu Ziemi w 1992 roku, następne takie przejście nastąpi dopiero w 2126 roku. Jądro tej komety ma ok. 26 kilometrów średnicy, co przekłada się na bardzo dużą ilość materiału w postaci pyłu i małych cząstek naniesionego na swojej orbicie. Ziemia rokrocznie przechodzi przez pył pozostawiony przez tą kometę przy poprzednich jej przejściach w okolicach naszej planety, co tworzy w lipcu i sierpniu znany rój meteorów – Perseidy.


Zazwyczaj gdy w noc maksimum, w jej drugiej połowie, gdy mamy dobre warunki pogodowe i sprzyjającą fazę Księżyca, można zaobserwować 60 - 90 meteorów na godzinę z roju Perseidów. W tym roku inaczej niż zwykle, ślad po komecie w okolicach samego maksimum jest szczególnie zagęszczony, co przełoży się na dość nagły wzrost aktywności tego roju. Na orbitę cząstek pozostałych po komecie mają wpływ duże planety, a szczególnie Jowisz który ma najmocniejszy wpływ grawitacyjny na pozostałości po tej komecie. Dodatkowo w przewidywaną noc maksimum z 11/12 sierpnia Księżyc zajdzie zaraz po północy co da obserwatorom 3-4 godziny bardzo ładnego spektaklu na niebie.

Pozycja i dryft radiantu Perseidów.

Czytaj dalej!

Zagadkowe wzmocnienie aktywności

Przez ostatnie lata, aktywność Perseidów była w miarę stabilna i porównywalna w okresach maksimum. Na przełomie lat siedemdziesiątych i początku osiemdziesiątych rój ten niespodziewanie zwiększył swoją aktywność. Wielu w tym czasie obserwatorów obserwowała aktywność większą niż 120 na godzinę zachodzącą w krótkich okresach 5-6 minutowych. Nawet jeden z aktywnych japońskich obserwatorów w takim krótkim piku zaobserwował aktywność rzędu 250 zjawisk na godzinę.

Cząstki Perseidów to niewielkie odłamki pozostawione przez okresową kometę 109P/Swift-Tuttle, która została odkryta w lecie 1862 roku. Wielu astronomów w XX wieku wyliczyło dla tej komety okres orbitalny na 120+/-2 lata, co przekładało by się na to że kometa prawdopodobnie zawita w pobliże Ziemi w lecie 1981 roku. Dodatkowo wzmożona aktywność Perseidów na przełomie dekad uprawdopodobniała powrót komety macierzystej w okolice Ziemi. Niestety kometa nie powróciła w tym czasie a rój Perseidów wrócił do swojej normalnej aktywności. Później - Brian G. Mardsen, długoletni dyrektor MPC (Minor Planet Center), podał że kometa Swift-Tuttle jest prawdopodobnie podobna do obserwowanej komety w 1737 roku. Jeśli się to potwierdzi - powróci ona w okolice Ziemi w 1992 roku. W rzeczy samej - kometa wróciła do nas jesienią 1992 roku. Perseidy tym samym w latach następnych miały bardziej obfity moment w nocy maksimum.

W takim razie co spowodowało wysoką aktywność Perseidów na przełomie lat 70/80 tych? To zupełnie niezwiązane z samym powrotem komety, to wpływ perturbacji najbardziej masywnej planety naszego układu Słonecznego - Jowisza.
Pierwszymi osobami które zwróciły uwagę w 2004 roku na wpływ grawitacyjny Jowisza na pozostałości tej komety byli Esko Lyytinen oraz Tom van Flandern.

Co 11.86 lat (czas obiegu Jowisza wokół Słońca), Jowisz przechodzi pod dość szerokim strumieniem pozostawionym przez kometę. Po każdym takim zbliżeniu, jego grawitacyjne pole przesuwa w stronę Ziemi o ok. 0.01 AU cząstki pozostawione przez kometę. Taki pojedynczy segment kosmicznych odpadków z komety który wpadł w grawitacyjne sidła naszej największej planety trafia w okolice Ziemi po ok 16 miesiącach od momentu gdy był w okolicach Jowisza. Oczywiście nie zawsze te cząstki trafią w czas połowy sierpnia gdy Ziemia jest w głównym pasie tych odłamĸów. Ale w długoterminowym rezultacie taki ekstra dodatkowy pas odłamków powoduje równoległe zwiększenia aktywność w tym przypadku Perseidów. Jeśli się to potwierdzi - mniej więcej co 12 lat w rezonansie z orbitą Jowisza mamy zwiększenie aktywności Perseidów. Pośrednio potwierdza to taką wyższą aktywność z 1980 roku ale i też w 2004, 1968, 1945 oraz 1921 roku.

Co nas czeka w tym roku?

Normalne i regularne maksimum roju jest przewidywane na godzinę 12:40 UT 12 sierpnia. Ta godzina jest mocno niesprzyjająca dla obserwatorów w naszym kraju. Ale trzeba pamiętać że zwiększona aktywność Perseidów zaczyna się 11 a trwa nawet do 14 sierpnia, co widać na poniższym wykresie aktywności roju w roku 2015 uzyskanym przez International Meteor Organization.

Zacznijmy od tego że aktywność Perseidów dla obecnego roku była już przedstawiana w 2004 roku. Rosyjski ekspert od modelowania rojów Mikhail Maslov, który bada ewolucję rojów, przewiduje znaczący wzrost aktywności tego roju z maksymalnym ZHR ok 150-160. Dla porównania zeszłoroczne maksimum wg obserwatorów, którzy wysłali obserwacje do IMO miało aktywność na poziomie ZHR równym 95. Maslov uważa, że oprócz dotychczasowych strumieni - ziemia wejdzie w dwa świeże, wąskie i gęste w nowe cząstki strumienie które będą widoczne o 22:34 i 23:23 UT. Pierwszy z nich będzie zawierał cząstki kometarne z 1862 roku a drugi z wcześniejszego jej powrotu - 1479.

Na tym nie koniec - francuski astronom - Jeremie Vaubaillon, również przewiduje dodatkową aktywność, która spowoduje materia naniesiona przez kometę w 1079 roku. Ziemia przejdzie ten ślad ok godziny 4:43 UT 12 sierpnia. Materiał kometarny naniesiony w 1079 roku na pewno nie będzie tak efektowny ja te z późniejszych okresów i raczej nie spodziewałbym się znaczącego wzrostu aktywności wg tego modelu. Ale jak wiadomo - sprawdzalność modeli francuza w ostatnim czasie nie jest za wysoka, ale warto zachować czujność.

Warto jeszcze wspomnieć o przewidywaniach Billa Cooke z NASA (MFSC) - w dwóch przypadkach przewiduje podobnie jak Maslov i Vaubaillon z dodatkowym momentem maksimum o 00:32UT 12 sierpnia. Na ten ostatni moment maksimum nakłada się kilkanaście śladów po powrocie komety w pobliże Ziemi.

Tabela z listą przewidywanych dodatkowych momentów maksimum.
Kolorem jasnoszarym są zaznaczone przewidywania ze starszych powrotów komety - z małymi cząstkami, ciemniejszy szary to nowsze i większe cząstki komety - dające duże prawdopodobieństwo zwiększonej aktywności. Kolorem pomarańczowym zaznaczono regularne maximum Perseidów.

Obserwacje

W drugiej połowie nocy 11/12 sierpnia mamy okazję na obserwacje kilku "nowych" maksimów tego roju. Jeśli prognozy co do roju się sprawdzą to mamy okazję do obserwacji nawet jednego meteora na minutę.
Jak już zdecydujemy się na oglądanie tego spektaklu to udajmy się w miejsce z dala od latarni ulicznych, zabierzmy ze sobą leżak z kocem, skierujmy nasze oczy w rejon północny na niebie.

Jeśli jesteś zainteresowany wykonaniem prostej obserwacji wizualnej
tutaj znajdziesz kilka prostych wskazówek jak je wykonać. Wielu z nas posiada aparaty typu DSLR które w bardzo prosty sposób mogą zostać wykorzystane do złapania zjawiska meteoru czy też efektownie wyglądającego jaśniejszego bolidu.

Polecamy:
Jak wykonać proste obserwacje fotograficzne
Jak wykonać proste obserwacje wizualne