XVI SEMINARIUM PKiM - 25-28.02.2000 Warszawa

W dniach 25 - 28 luty 2000 roku, odbyło się XVI Seminarium Pracowni Komet i Meteorów. Uczestnicy tego spotkania skorzystali z gościnności Centrum Astronomicznego im. M. Kopernika PAN, mieszczącego się w Warszawie przy ul. Bartyckiej, gdzie zostały udostępniona baza noclegowa i wykładowa.

W spotkaniu wzięło udział 25 osób. Byli to: Katarzyna Bożek, Dariusz Dorosz, Ewa Dygos, Jarosław Dygos, Tomasz Fajfer, Marcin Gajos, Urszula Galwas, Wojciech Jonderko, Piotr Kędzierski, Maciej Kwinta, Urszula Majewska, Krzysztof Mularczyk, Piotr Nawalkowski, Arkadiusz Olech, Marta Puch, Karolina Pyrek,Łukasz Sanocki, Andrzej Skoczewski, Krzysztof Socha, Dominik Stelmach, Piotr Szakacz, Andrzej Tomczyk, Aleksander Trofimowicz, Mariusz Wiśniewski, Tomasz Żywczak.

Po przybyciu do CAMK-u, zakwaterowaniu i kolacji odbyło się spotkanie zapoznawcze, w trakcie którego, każdy mógł poznać osoby o podobnych zainteresowaniach oraz powymieniać się swoimi doświadczeniami i przeżyciami astronomicznymi (ale też nie tylko :) ).
Drugiego dnia, jak to już jest od dawna w zwyczaju takich seminarii, zostały wygłoszone referaty. Pierwszym prelegentem był dr Grzegorz Pojmański, który przedstawił temat "ASAS''. Niektórzy zauważyli, że taki sam temat był przedstawiany 2 lata temu na XIV seminarium. Autor w tym roku przedstawił rezultaty paroletniej działalności teleskopu, które są obecnie dostępne na stronie WWW w postaci pełnowartościowej bazy danych, które można znaleźć pod adresem http://www.astrouw.edu.pl/~gp/asas/asas.htm. Główne zamierzenia tegoż projektu - uzupełnianie katalogów 13 -15 mag gwiazd zmiennych oraz gwiazd z dużymi ruchami własnymi, asteroid, komet; system wczesnego ostrzegiwania; szybko dostępne archiwum. Omówiona została także budowa przyrządu i plany jego dalszej rozbudowy o najnowocześniejsze CCD. Następny referat wygłosił Marcin Kiraga - "Nowe odkrycia planet pozasłonecznych". Prelegent przedstawił nam: warunki odkryć nowych planet (pozasłonecznych), odkrycia pierwszych planet wokół pulsara PSR 1257+12 przez prof. A. Wolszczana, problemy, które uniemożliwiały odkrycie planet wokół gwiazd podobnych do Słońca oraz główne metody za pomocą których są obecnie wykrywane planety. Wykład ten zakończyło krótkie omówienie odkryć wokół gwiazd: v And, 51 Peg, Tau Boo, HD 209458, 70 Vir, 47 UMa, 55 Cnc. Trzecim, a zarazem ostatnim referującym tego dnia, był dr Krzysztof Ziołkowski, który przedstawił temat "Powstawanie komet". Autor jak zawsze bardzo ciekawie opowiadał o Układzie Słonecznym. Rozpoczął swój wykład od początków powstawania naszego układu, omówił jaką rolę odniósł mechanizm, który zagęszczał materię w dysku protoplanetarnym, teoretyczne i obserwacyjne aspekty pasa Kuipera i obłoku Oorta, będącego protoplastą wielu komet, które zawitały w okolice Słońca. Przedstawił także szczegóły zderzenia komety Shoemaker-Levy z Jowiszem oraz misje sond, które zawitały (Giotto) lub zawitają w pobliże komet w najbliższym czasie.

Po przerwie obiadowej nastąpił miły akcent, a mianowicie rozdanie nagród i dyplomów dla najaktywniejszych obserwatorów PKiM w 1999 roku. Podstawą rankingu były nowe zasady naliczania punktów:

1 punkt za jedną godzinę czasu efektywnego obserwacji wizualnych ze szkicowaniem, 1 punkt za jedną godzinę czasu efektywnego obserwacji wizualnych bez szkicowania w okresie aktywności roju o ZHR>10, 0.7 punktu za jedną godzinę czasu efektywnego obserwacji wizualnych bez szkicowania w okresie, gdy nie ma roju o ZHR>10, 1.5 punktu za jedną godzinę czasu efektywnego obserwacji teleskopowych.

Według nowej punktacji, zostało nagrodzonych 8 osób, które przekroczyły ponad 100 punktów. Zestawienie pierwszej dwudziestki obserwatorów zawarte jest w tabeli :

Wieczorem został przeprowadzony test poprawnego rozpoznawania przynależności do roju. Miał on na celu sprawdzenie i zarazem nauczenie zgromadzonych podstawowych kryteriów doboru warunków do zaobserwowanych zjawisk. Uczestnicy testu otrzymali mapę z naszkicowanymi zjawiskami oraz pomoce naukowe w postaci map ze współrzędnymi, na które należało nanieść radianty rojów widocznych w czasie tej obserwacji oraz prędkości i inne dane dla roju. "Sprawdzian" doskonale potwierdził kto umie posługiwać się wzorem na prędkość, wiele razy omawianym w Cyrqlarzu, a także pokazał, że wiele osób poradziło sobie z poprawną klasyfikacją zjawisk.

Trzeciego dnia została wygłoszona druga część referatów. Pierwszy z nich to "Roje nieba południowego", który wygłosił Marcin Gajos. Autor pokazał wyniki, które zostały uzyskane z obserwacji prowadzonych przez Arka Olecha podczas pobytu w Chile w 1997 roku (m.in. za pomocą programu CooReader i RADIANT). Próbka obserwacji z przełomu stycznia i lutego pozwoliła na sprawdzenie, czy w danym okresie są aktywne jakieś roje, ponieważ na południowej półkuli prawie nikt nie obserwuje meteorów, a na pewno nikt nie szkicuje. Po wczytaniu danych do RADIANTU okazało się, że bardzo ładnie wyszły dwa radianty: Puppidy i Pictorydy. Obserwacje były prowadzone w bardzo dobrych warunkach pogodowych (LM rzędu 7.30) przez co wyliczone ZHR'ry wyszły bardzo niskie, bo poniżej 3.
Kolejnym referującym na temat "a-Cygnidy" był Dominik Stelmach. Przedstawiono w nim dane uzyskane z wielu lat obserwacji zarówno wizualnych ze szkicowaniem i jak teleskopowych a-Cygnid(1996-1999). Próbka ponad 5000 meteorów jest bardzo imponującym materiałem, który został zamieniony w postać cyfrową i obrobioną za pomocą programu RARIANT, który dość dokładnie określił strukturę radiantu osobno dla teleskopowych i wizualnych. Tak duża baza danych pozwoliła na dość dokładne obliczenie ZHRów dla a-Cygnid. Maksimum jest dość szerokie ale najprawdopodobniej wypada w nocy z 17/18 VII kiedy to ZHR=5.

Arkadiusz Olech wystąpił z referatem podsumowującym wizualne i teleskopowe obserwacje roju a-Liryd. Otrzymane wyniki były interesujące. Na mapie prawdopodobieństwa uzyskanej z obserwacji teleskopowych radiant roju był wyraźnie widoczny, podczas gdy na mapie uzyskanej z obserwacji wizualnych nie było śladu po jakiejkolwiek aktywności związanej z tym rejonem.
"Pegazydy 99" niżej podpisanego był ostatnim referatem, jaki został wygłoszony na tegorocznym seminarium. Autor, po krótkim wstępie dotyczącym historii i pochodzenia roju, zaprezentował robocze wyniki zeszłorocznych Pegazyd. Przedstawił próbki danych i aktywność roju, zdradzając jednocześnie plany dalszej pracy nad materiałem obserwacyjnym, czyli wyznaczenia struktury radiantu, która miejmy nadzieję wyjdzie z dość dużej próbki meteorów jaka została uzykaną w ostatnich latach.

Podsumowując, podczas tego spotkania można było poznać wiele osób o podobnych zainteresowaniach i oczywiście wymienić z nimi swoje doświadczenia. Zachęcam więc, każdego kto pasjonuje się obserwacjami meteorów i komet do wstąpienia do Pracowni, brania udziału w seminariach i obozach organizowanych przez PKiM. Naprawdę warto !!!

Andrzej Skoczewski